หินปูนในสัตว์เลี้ยง หากทิ้งไว้เสี่ยงติดเชื้อ
หินปูนในสัตว์เลี้ยง หากทิ้งไว้เสี่ยงติดเชื้อ
หินปูน เกิดจากการสะสมของแบคทีเรียที่สร้างคราบพลัคเป็นเวลานาน (plaque-forming bacteria) ซึ่งเมื่อคราบพลัคหนาตัวขึ้นและเข้าไปยังบริเวณปริทันต์ เชื้อแบคทีเรียบริเวณนั้นก็จะเพิ่มจำนวนและก่อให้เกิดการอักเสบตามมา แบคทีเรียจะหลั่งสารพิษหรือเอนไซม์มาทำลายเนื้อเยื่อต่างๆ เช่น กระดูกและเหงือก และสามารถแพร่เข้าสู่กระแสเลือด ส่งผลให้เกิดการติดเชื้อในระบบต่างๆ เช่น หัวใจ ตับ และไตได้อีกด้วย
โรคปริทันต์ หรือโรคเหงือกอักเสบ (Periodontal disease)
คือโรคที่เกิดจากการอักเสบและการติดเชื้อของเนื้อเยื่อรอบๆ ฟัน เช่น เหงือก กระดูกรองรับฟัน และเอ็นยึดปริทันต์ แบ่งความรุนแรงได้ 4 ระดับ ดังนี้
ระดับ 1 มีแค่ภาวะเหงือกอักเสบ (Gingivitis)
ระดับ 2 เริ่มมีภาวะปริทันต์อักเสบ มีการสูญเสียการเกาะของฟันกับเหงือกไป 25%
ระดับ 3 ภาวะปริทันต์อักเสบปานกลาง สูญเสียการเกาะของฟันกับเหงือก 25% - 50%
ระดับ 4 ภาวะปริทันต์อักเสบรุนแรง สูญเสียการเกาะของฟันกับเหงือกมากกว่า 50%
Photo credit: Nutraceuticals in Periodontal Health and Diseases in Dogs and Cats, 2019
สาเหตุของโรคเหงือกอักเสบในสุนัขเเละเเมว
- การดูแลสุขอนามัยในช่องปากที่ไม่เหมาะสม
การไม่แปรงฟันเลยหรือแปรงฟันไม่สม่ำเสมอ ส่งผลให้คราบพลัคสะสมและแข็งตัวกลายเป็นหินปูน
- สายพันธุ์และพันธุกรรม
สายพันธุ์ที่มีฟันเบียดหรือการจัดเรียงฟันผิดปกติ ทำให้มีร่องและซอกที่ทำให้คราบจุลินทรีย์สะสมได้มากและรวดเร็วขึ้น สายพันธุ์ที่มักพบได้บ่อย ได้แก่ Boston Terrier, Boxer, Shih Tzu, Yorkshire Terrier และ Bulldog
- อาหาร
อาหารเปียก มีแนวโน้มติดบนผิวฟันมากกว่า ทำให้เพิ่มโอกาสการเกิดคราบพลัคได้ง่ายกว่า ดังนั้นจะต้องใส่ใจเรื่องการดูแลสุขภาพช่องปากให้มากยิ่งขึ้น
- อายุ
การสะสมของหินปูนมักเพิ่มขึ้นตามอายุ สัตว์ที่มีอายุมากมักมีแนวโน้มที่จะเกิดหินปูนมากขึ้น เนื่องจากมีระยะเวลาสะสมของคราบพลัคยาวนาน ฟันย่อมเสื่อมสภาพไปตามอวัยวะอื่น ๆ ของร่างกาย จึงจำเป็นต้องได้รับการดูแลเอาใจใส่มากขึ้นเมื่อเข้าสู่วัยสูงอายุ
สัญญาณที่บ่งชี้ว่าสุนัขเเละเเมวมีปัญหาช่องปาก
- มีกลิ่นปาก
- ฟันมีคราบเหลืองหรือสีน้ำตาล มีการสะสมหินปูนที่ฟัน รากฟันมองเห็นได้
- เหงือกมีสีแดง บวม อักเสบ
- เลือดออกจากเหงือก โดยเฉพาะขณะเคี้ยวของเล่นหรือขนมที่แข็ง
- น้ำหนักลด เบื่ออาหาร
- จามหรือมีน้ำมูกจากจมูก
- น้ำลายไหลมากผิดปกติ
- เคี้ยวข้างเดียวจากปาก ใบหน้าบวม
การรักษาเเละป้องกันโรคปริทันต์ในสุนัขเเละเเมว
การดูแลสุขภาพช่องปากของสัตว์เลี้ยงอย่างสม่ำเสมอเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อป้องกันไม่ให้โรคปริทันต์ลุกลามสู่ระยะที่รุนแรงมากขึ้น ซึ่งสามารถทำได้ที่บ้าน
การดูแลสุขภาพช่องปากสัตว์เลี้ยงที่บ้าน (Oral home care)
- การแปรงฟัน เป็นวิธีที่ให้ผลดีที่สุดในการควบคุมคราบพลัค สามารถช่วยขัดถูคราบพลัคที่ยึดติดแน่นเป็นเมือกเหนียวบนผิวฟันได้เป็นอย่างดี
ไม่แนะนำให้ใช้ยาสีฟันสำหรับคน เนื่องจากมีส่วนผสมของสารทำความสะอาด sodium bicarbonate และ fluoride ซึ่งมีผลต่อระบบทางเดินอาหาร รวมถึงทำให้เกิดภาวะฟันตกกระ (fluorosis) ได้ ถ้าสัตว์เลี้ยงกลืนกินเข้าไป
- ใช้น้ำยาล้างปาก เช่น Chlorhexidine (C-20) เป็น antiseptic ที่ใช้ในการฆ่าเชื้อในช่องปาก มีความปลอดภัยสูง
- น้ำยาลดความหินปูนในรูปแบบของการผสมน้ำ (water additives) รวมถึงเจลลดคราบหินปูนต่างๆ เช่น Sodium hexametaphosphate (HMP) ชนิดละลายน้ำสามารถจับกับไอออนบวก เช่น แคลเซียม เพื่อลดจำนวนที่จะสามารถสร้างเป็นหินน้ำลายได้
- ขนมขัดฟัน ขนมเคี้ยวที่มีส่วนประกอบของ zinc sulfate และ sodium tripolyphosphate ช่วยลดการก่อตัวของคราบจุลินทรีย์ และมีรูปทรงที่เหมาะสำหรับการช่วยขัดฟันในส่วนที่เข้าถึงได้ยาก
- ดูเเลโภชนการให้เหมาะสม ชนิดของอาหารมีผลต่อสภาพแวดล้อมในช่องปาก ตั้งแต่ความสมบูรณ์ของเยื่อบุช่องปาก แบคทีเรียในคราบจุลินทรีย์ ไปจนถึงส่วนประกอบและการไหลเวียนของน้ำลาย พบว่ากลุ่มสุนัขที่กินอาหารอ่อน มีคราบจุลินทรีย์และเหงือกอักเสบมากกว่ากลุ่มที่กินอาหารที่มีเยื่อใยสูง
การขูดหินปูนในสัตว์เลี้ยง (Dental scaling)
หากสุนัขมีการสะสมคราบพลัคและเกิดเป็นหินปูนขึ้นแล้ว การขูดหินโดยสัตวแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านทันตกรรมในสัตว์เลี้ยงเป็นสิ่งจำเป็น และ ควรทำภายใต้การวางยาสลบที่ได้มาตรฐาน มีวิสัญญีคอยดูแลระหว่างการวางยาสลบ เพื่อทำการตรวจและกำจัดหินปูนและคราบหินปูนใต้เหงือกทั้งหมด รวมถึงการถอนฟันหากมีการผุลึกถึงรากแล้ว โดยส่วนมากมักใช้เวลาประมาณ 1–2 ชั่วโมง
ขูดหินปูนในสัตว์เลี้ยง ไม่วางยาสลบได้หรือไม่?
จากการศึกษาทั้งในและต่างประเทศ “ไม่แนะนำการขูดหินปูนโดยไม่วางยาสลบ” การขูดหินปูนโดยไม่วางยาสลบ ทำให้เกิดความเจ็บปวดกับตัวสัตว์ สร้างประสบการณ์ที่ไม่ดี และสามารถขูดคราบหินปูนได้แค่ตัวฟันที่โผล่พ้นเหงือกเท่านั้น การสะสมของหินปูนที่หลงเหลืออยู่ใต้เหงือกจะทำให้เกิดโรคปริทันต์อักเสบตามมาและทำให้สัตว์เกิดการติดเชื้อและก่อให้เกิดฝีหนองที่รากฟัน และ ยังสามารถทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนในสัตว์ป่วยบางตัว เช่น ฟันหัก หรือ รากฟันค้างได้ด้วย
ที่อารักษ์ เรารู้ดีว่ารอยยิ้มและลมหายใจหอมสดชื่นของน้องหมาน้องแมวคือความสุขเล็ก ๆ ของเราทุกครอบครัว แพ็กเกจขูดหินปูนสำหรับน้องหมาน้องแมวเริ่มต้น 5,000 บาท (Click) ให้คุณมั่นใจได้ว่าพวกเขาจะได้รับการดูแลด้วยมาตรฐานสูง
